Pędy i gałęzie

 

Pędy i gałęzie od zawsze stanowiły ważny element w zielarstwie i medycynie. Zależnie od gatunku przypisywano im różne właściwości, od bakteriostatycznych poprzez moczopędne, wspomagające pracę układu pokarmowego, wzmacniające uzębienie czy poprawiające odporność. Zależnie od gatunku pędy drzew i krzewów stanowią ważny element żywienia zwierząt. Najlepiej sprawdzają się suszone, są twardsze a tym samym lepiej wspomagają ścieranie zębów.

 

Dobrej jakości patyki charakteryzują się kilkoma cechami takimi jak:

  • odpowiedni kolor: ciemnobrązowym dla jabłoni, głogu i gruszy, szaropopielaty dla wierzby, brązowo-biały dla brzozy, jasnobrązowy/beżowy dla leszczyny i topoli.
  • zdrowy wygląd, na powierzchni nie powinno być widocznych śladów pleśni, grzybów czy chorób. W przypadku jabłoni czy głogu mogą być widoczne włoski (kutner), mylnie brany za porost pleśni. Występujące naturalnie na powierzchni drzew mchy i porosty nie są trujące, część z nich wykazuje nawet właściwości lecznice (chrobotki, płucnica, mąkla, pawężnica i inne).
  • odpowiednie miejsce zbioru. Należy unikać terenów o wysokim poziomie zanieczyszczenia powietrza albowiem wiele z pyłów osiada na powierzchni gałęzi. Chropowata powierzchnia powoduje, że wiele z nich może nie zostać usunięta nawet po dokładnym opłukaniu wodą. Stąd ważne jest miejsce zbioru, należy pobierać materiał na terenach o czystym powietrzu.
  • twardość: suszone pędy charakteryzują się znacznie większą twardością aniżeli świeże. To sprawia, że są trudniejsze do zgryzienia i lepiej wspomagają ścieranie zębów. Pędy jabłoni, gruszy i głogu są stosunkowo twarde, podczas gdy leszczyna, wierzba, topola czy brzoza mają miększe gałęzie.
  • zbiór najlepiej jest przeprowadzać wczesną wiosną (przed rozwinięciem liści), kiedy to do wnętrza pędów transportowana jest największa ilość substancji. Producenci najczęściej tną gałęzie jesienią lub zimą, po opadnięciu liści co znacząco ułatwia pracę i przyśpiesza zbiór. Pozyskiwanie pędów w tym okresie nie obniża ich jakości, jednak zawierają one wtedy mniej soli mineralnych a więcej włókna.

 

ZAWARTOŚĆ:

Skład i proporcje substancji zawartych w pędach jest różny, jednak większość z nich charakteryzuje zawartość kilku podstawowych składników jak garbniki, saponiny,  taniny, żywice, kwasy organiczne, olejki eteryczne, sole mineralne oraz wysoki poziom włókna, w tym ligniny i celulozy (około 45-50%). 

 

Pędy drzew wykazują szereg właściwości leczniczych oraz wspomagających:

  • wysoka zawartość włókna spełnia rolę wypłeniającą układ pokarmowy a także jest materiałem dla mikroflory jelitowej
  • garbniki i taniny spełniają rolę odtruwającą, moczopędną oraz wspomagającą pracę układu pokarmowego
  • suszone pędy ze względu na twardość wymuszają dokładne żucie a tym samym wspomagają ścieranie siekaczy i trzonowców, dodatkowo garbniki i kwasy organiczne działają bakteriostatycznie
  • zawartość sponin przyśpiesza gojenie się ran oraz działa dobroczynnie na układ trawienny
  • salicyna (kwas salicynowy), pochodzący z wierzb działa przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo i ściągająco

ŻYWIENIE:

Zarówno świeże jak i suszone pędy nie mają właściwości, które w znaczący sposób mogłyby zaburzyć prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Stąd też nie ma zalecanych obostrzeń co do dawkowania. Ze względu na twardość i smak poszczególnych gatunków drewna, nie wszystkie pędy są równie chętnie jedzone przez wszystkie gatunki. Drobne i miękkie patyczki są chętniej jedzone przez króliki, świnki morskie i chomiki, podczas gdy zwierzęta te niechętnie sięgają po grubsze i twardsze fragmenty. W przypadku szynszyli i koszatniczek występuje znacznie większe pole do manewru. Zwierzęta te chętnie gryzą gałęzie większości gatunków. Obserwacje wskazują że najchętniej sięgają po pędy drzew owocowych i gatunków  z rodziny różowatych (głóg, jabłoń, grusza).

 

ZALECENIA:

Gałęzie zaleca się podawać jako regularny składnik diety, głównie ze względu na stale rosnące zęby gryzoni i królików, które to muszą być regularne ścieranie. Twardość pędów znacząco ułatwia to zadanie, zwierzę ma zapewnione zajęcie na pewien czas, co dodatkowo może oszczędzić inne wyposażenie klatki lub wybiegu przez obgryzaniem.

Wg części źródeł należy unikać pędów wierzby białej (Salix alba L.), ze względu na wysokie stężenie salicyny, która może wykazywać działania niepożądane pracy wątroby u szynszyli i koszatniczek. Należy przy tym jednocześnie wspomnieć, że większość, jeśli nie wszystkie, dostępne na rynku pędy wierzb pochodzą właśnie od tego gatunku. Dlatego w przypadku podawania kupnych pędów wierzby, należy ograniczyć ich dawkowanie do kilku gałązek na 1-2 tygodnie.

 

UWAGA:

Co do list gatunków trujących i jadalnych istnieje wiele sprzeczności. Zależnie od danej listy jakie istnieją w internecie czy książkach, wiele gatunków podawanych jest jako jadalne, podczas gdy na innej liście występują jako trujące. W przypadku części gatunków powiela się dawne mity o ich trujących właściwościach, jak jest to choćby odnośnie większości pestkowych drzewek owocowych (wiśnia, morela, brzoskwinia). Jako substancję szkodliwą występującą w tych drzewach podaje się związek cyjanogenny (amigdalina), który jak podają badania, występuje tylko w pestkach. Pędy i gałęzie są natomiast wolne od tej substancji. Więcej informacji o tym można znaleźć w książce: „Giftige Pflanzen für Klein- und Heimtiere: Pflanze erkennen - Gift benennen - Richtig therapieren” J. Kupper, D.Demuth; 2010 Enke Verlag in.

 

Lista gatunków, które w większości publikacji uznawane są za jadalne: 

brzoza (cały rodzaj), dereń świdwa, głóg (cały rodzaj), grusza, jabłoń, jesion,  leszczyna pospolita, lipa (cały rodzaj), morwa biała, morwa czarna, pigwa (pigwowiec), róża, topola (cały rodzaj), wierzba (za wyjątkiem wierzby białej)

 

Lista gatunków, które mają różny status zależnie od listy: dąb (wysoki poziom garbników, wg niektórych źródeł kora jest jadalna), drzewa pestkowe (brzoskwinia, czereśnia, migdałowiec, morela, śliwa, wiśnia),  grab (wysoki poziom garbników), klon, magnolia, sosna (tylko młode i wyprażone do białości pędy), wierzba biała (wysoki poziom salicyny).

 

Lista gatunków powszechnie uznanych za trujące: drzewa iglaste (m.in. sosna, świerk, jałowiec, cedr, cis, jodła, modrzew, żywotnik), drzewa z rodziny bobowatych (dawniej motylkowate,  tj. robinia akacjowa (potocznie akacja), grochodrzew, złotokap, glicynia), drzewa cytrusowe (m.in. pomarańcza, mandarynka, klementynka, kumkwat, grejpfrut), bez lilak, eukaliptus, jarzębina, kaszatnowiec, mahonia, miłorząb (gingko), nerkowiec, orzech włoski, ostrokrzew, pistacja.

 

Pamiętaj! Jeśli nie jesteś pewien z jakim gatunkiem masz do czynienia, lepiej go nie podawaj. Zamiast tego podaj gałązki kupione w sklepie, gdzie masz pewność, że surowiec z jakiego pochodzą pędy, jest w 100% bezpieczny i jadalny.

Duży wybór gałązek można znaleźć na Hipciu