Pokrzywa zwyczajna

 

Pokrzywa zwyczajna
(Urtica dioica L.)

 

Bylina osiągająca 40-100 cm wysokości o charakterystycznej łodydze pokrytej włoskami parzącymi. Liście wyrastające nakrzyżlegle o zmiennym kształcie, silnie ząbkowane na brzegach, są także pokryte parzącymi włoskami. Roślina powszechnie występuje w całej Europie a także w Afryce Północnej, Azji i Ameryce Północnej. Pokrzywa jest rozpowszechniona na wielu ekosystemach, zarówno wilgotnych jak i tych mniej zasobnych w wodę. Zasiedla rozmaite siedlisk m.in. łąki, lasy olchowe i łęgowe, zarośla, przydroża i liczne tereny synantropijne. Jest częstym chwastem w ogrodach i sadach. Gatunek charakterystyczny dla żyznych gleb bogatych w azot.

 

Gatunek jest znany ze swoich właściwości leczniczych już od starożytności, pisał o niej m.in. Hipokrates i Pilniusz. W średniowieczu powszechnie wykorzystywano właściwości pokrzywy w różnego rodzaju schorzeniach i przypadłościach, dotyczyło to m.in. zaburzeń nefrologicznych (kolka nerkowa, krwiomocz), zaburzeń układu pokarmowego (obrzęki, kolki, biegunka, robaczyce), chorobach skórnych (świąd, łupież), problemach reumatycznych, problemach oddechowych (astma, kaszel) oraz wielu chorobach (żółtaczka, gruźlica, zatrucia). Oprócz właściwości leczniczych, ze względu na powszechność występowania, pokrzywa była traktowana jako jarzyna do zup, sałatek i jako składnik farszów. Z tego też względu była traktowana jako „pokarm dla ubogich” i w momencie wzbogacenia się społeczeństw w okresie XIX-XX wieku, jej aspekt kulinarny został zapomniany. 

 

ZAWARTOŚĆ:

Liście pokrzywy (Folium Urticae) zawierają liczne substancje m.in. wysoki poziom chlorofilu (do 1%), protoporfiryna, ksantofil (0,12%), liczne garbniki, flawonoidy (kwercetyna, rutyna), glikokininy, β-karoten (0,003%, do 50 mg w suchej masie), antofen, kwas krzemowy, kwas pantotenowy i duża zawartość witamin K i B2. Wyróżniające dla ziela pokrzywy jest duży udział soli mineralnych (19%), w tym szczególnie wysoki poziom potasu (42,8 g w suchej masie), wapnia, żelaza oraz fosforu. We włoskach parzących znajduje się m.in. kwas mrówkowy, acetylocholina, histamina i serotonina. Ziele pokrzywy zawierają wysoki poziom białek (20,8% w suszu) oraz włókna (18%).

Oprócz części nadziemnych, ważnym surowcem jest także korzeń pokrzywy (Radix Urticae), który charakteryzuje się wyższą koncentracją niektórych substancji jak garbniki, kwasy organiczne (glikolowy i glicerowy) oraz sterole. Poza tym w korzeniach zidentyfikowano liczne lektyny, aglutyniny, polisacharydy, sole mineralne (krzemionka), śluzy, woski i kwasy tłuszczowe. 
Kwiaty nie przejawiają większej wartości odżywczej czy zdrowotnej. 

Ziele i korzeń pokrzywy wykazuje szereg właściwości leczniczych oraz wspomagających:

  • wspomaga leczenie i zapobieganie cukrzycy poprzez naturalne obniżanie poziomu cukru we krwii
  • przyśpiesza przemianę materii i wspomaga trawienie (działanie żółciopędne) dzięki występowaniu flawonoidów, garbników i witaminy K
  • wysoka zawartość żelaza działa krwiotwórczo i zapobiega anemii
  • duża zawartość włókna poprawia perystaltykę jelit
  • obecność krzemionki i garbników działa przeciwbiegunkowo oraz ściągająco
  • ziele pokrzywa działa moczopędnie, jednak nie tak silnie jak wynika to z powszechnego przekonania.
  • korzeń znacząco wspomaga układ wydalający eliminując z krwiobiegu szkodliwe substancje.
  • kwasy zawarte w włoskach działają bakteriostatycznie i pobudzają układ wydzielniczy

 

ŻYWIENIE:

Pokrzywa stanowi dobry dodatek do diety zwierząt, jednak ze względu na intensywny smak i parzące włoski może nie być chętnie spożywana przez niektóre osobniki (głównie króliki, świnki morskie), dotyczy to głównie postaci świeżej, forma suszona wykazuje znacznie mniejsze właściwości parzące. Suszona pokrzywa jest chętnie jedzona przez szynszyle i koszatniczki. Z powodu wysokiej zawartości białka, wapnia i potasu zaleca się odpowiednie dawkowanie ziela, szczególnie dotyczy to osobników mających problemy wątrobowe a także samic ciężarnych i karmiących. Właściwe dawkowanie wynosi do około 3 łyżek stołowych ziela co 2-3 dni. W przypadku korzeni można zwiększyć ilość ze względu na znacznie niższy udział białek.

 

ZALECENIA:

Pokrzywa jest zalecana dla zwierząt z podwyższonym ryzykiem zachorowań na cukrzyce (koszatniczki, szynszyle, lemingi stepowe) a także dla zwierząt z problemami nefrologicznymi (choroby nerek i układu wydalającego). Wysoka zawartość miko- i makroelementów jest szczególnie wysoka w młodych pędach, które są swoistym zastrzykiem mineralnym polecanym dla ogólnego poprawienia kondycji fizycznej osobnika. 

 

UWAGA:

W Polsce występuje kilka gatunków pokrzyw o zbliżonym wyglądzie. Wszystkie wykazują zbliżone działanie, stąd też podanie innego gatunku nie spowoduje problemów ani zaburzeń zdrowotnych. U osób mało doświadczonych istnieje ryzyko pomylenia pokrzywy z podobną do niej jasnotą (Lamium L.), która charakteryzuje się podobnymi liśćmi, jednak wyróżniają je kolorowe i dobrze widoczne kwiaty (zależnie od gatunku: żółte, białe, fioletowe), podczas gdy kwiaty pokrzyw są małe, zielono-brązowe, niepozorne, ukryte pomiędzy liśćmi. W przypadku, gdy dojdzie do pomyłki i jasnota zostanie omyłkowo podana zwierzęciu można być spokojnym. Nie zachodzi tutaj zagrożenie życia albowiem wszystkie jasnoty są jadalne i także posiadają właściwości prozdrowotne.