Topinambur
Słonecznik bulwiasty
(Helianthus tuberosus L.)
Charakterystyczna bylina osiągająca około 1-1,5 metra wysokości, rzadko więcej. Posiada naprzeciwlegle umieszczone jajowate liście, pokryte gęstym kutnerem. Kwiaty zebrane w niewielkie koszyczki o żółtych płatkach, są rozmieszczone do kilkunastu sztuk na łodydze. Pierwotnie roślina występowała w Ameryce Północnej, obecnie zawleczone do wielu miejsc świata, w tym do Polski. Preferuje gleby średnio żyzne na silnie nasłonecznionych terenach jak świetliste zarośla, brzegi lasów, łąki i liczne tereny ruderalne. Częsty chwast ogródków działkowych i terenów zielonych.
Mimo, że nazwa botaniczna tego gatunku brzmi „słonecznik bulwiasty”, przez większość użytkowników określany jest mianem „topinambur”, nazwa ta pochodzi z języka francuskiego (topinambour), która to z kolei pochodzi od indiańskiego plemienia Tupinamba. Choć sami Indianie nie mieli ze słonecznikiem nic wspólnego. Nazwa plemienia została zapożyczona tylko dlatego, że ich przedstawiciele przyjechali do Paryża w tym samym momencie co bulwy topinamburu.
Topinambur jest uprawiany dla swoich pożywnych bulw już od wieków. Początkowo przez lokalne plemiona indiańskie, następnie przez przybyłych od XV wieku osadników angielskich i francuskich. Do Europy przywędrowały niewiele później, jednak nigdy nie zyskały na popularności, głównie z powodu odkrycia w tym samym czasie walorów smakowych ziemniaków, które dawały lepsze plony i po prostu bardziej trafiły w gusta smakowe Europejczyków. Współcześnie topinambur jest sadzony przez myśliwych i leśników jako tania pasza dla zwierząt łownych (głównie dzików) oraz gospodarskich, dla których z zielonych części robi się kiszonki i zielonki. Słonecznik bulwiasty powoli wraca także do łask kulinarnych jako znakomite źródło inuliny.
ZAWARTOŚĆ:
Wszystkie części topinamburu są jadalne i posiadają szereg ważnych substancji. Bulwa stanowi obecnie najważniejszy surowiec, bardzo bogaty w inulinę, której jest do 17% w suchej masie, stanowiąc 75-80% wszystkich węglowodanów. Pozostałe stanowi skrobia i cukry proste (maltoza, glukoza, fruktoza). Poza tym występuje szereg innych substancji jak krzemionka, mikro- i makroelementy (miedź, magnez, potas, żelazo, wapń), witaminy (C, B1, B3, A) oraz aminokwasy egzogenne (tryptofan, treonina).
Ziele topinamburu, choć mniej znane i doceniane także posiada wiele cennych substancji. Charakterystyczna jest wysoka zawartość włókna surowego a także soli mineralnych (wapń 0,44%, fosfor 0,1%, potas 0,4%).
Topinambur wykazuje szereg właściwości leczniczych oraz wspomagających:
- wysoka zawartość inuliny stanowi ważny prebiotyk dla flory bakteryjnej jelit, która wspomaga nieprawidłową pracę układu pokarmowego (m.in. zaparcia). Prebiotyk odbudowuje mikroflorę, co w konsekwencji, przyśpiesza procesy trawienne i fermentacyjne.
- Inulina wspomaga także normalizowanie poziomu cukru we krwi (glikemia) oraz obniżanie złego cholesterolu w krwiobiegu
- razem z pektynami i włóknem pomaga przy oczyszczaniu organizmu ze szkodliwych związków.
- wysoka zawartość włókna w zielu wspomaga prawidłową perystaltykę jelit oraz wymusza dokładne przeżucie treści polepszając tym samym ścieranie siekaczy i trzonowców
- obecność krzemionki przyśpiesza regenerację tkanek a także pozytywnie działa na wzmocnienie sierści
- stosunkowo duża ilość potasu wpływa kojąco na organizm (zwalcza stany przewlekłego zmęczenia), a także wspomaga pamięć i pomaga obniżyć ciśnienie krwi.
ŻYWIENIE:
Topinambur charakteryzuje się wysoką smakowitością i jest chętnie jedzony przez wszystkie gryzonie oraz króliki, dotyczy to zarówno postaci świeżej jak i suszonej. Ze względu na dużą zawartość inuliny w bulwach, zaleca się podawać ograniczone dawki do 2-3 plastrów dziennie, zależnie od wielkości zwierzęcia. Przy pierwszym podawaniu lub przy podawaniu po dłuższej przerwie w karmieniu bulwą zaleca się stopniowanie w podawanej dawce. Dotyczy to szczególnie świeżej bulwy, która podana w dużej ilości jako nowy smakołyk może wywołać nadaktywność flory jelitowej. Skutkować to może intensywną fermentacją a co za tym idzie, może dojść do śmierci zwierzęcia z powodu wzdęć i uszkodzenia jelit. Zaleca się podawanie bulwy małymi dawkami, stopniowo je zwiększając co kilka dni.
Suszone ziele słonecznika nie ma właściwości, które w znaczący sposób mogłyby zaburzyć prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Stąd też nie ma zalecanych obostrzeń co do dawkowania. Jedynym obostrzeniem może być stosunkowo gęsty kutner (włoski), który prawdopodobnie może zniechęcać niektóre osobniki do spożywania liści.
ZALECENIA:
Bulwa topinamburu zalecana jest do codziennej diety zwierzętom mającym problemy z prawidłowym utrzymaniem poziomu cukru we krwi (szynszyle, koszatniczki, lemingi stepowe). Zawartość inuliny wpływa dobroczynnie na florę jelitową, stąd też bulwa powinna być podawana osobnikom z problemami gastrycznymi (zaparcia) oraz z osobnikami po przebytych biegunkach dla odbudowy mikroflory. Nie zaleca się podawać topinamburu dla zwierząt mających problemy wzdęciowe, gdyż istnieje ryzyko nasilenia niepożądanych objawów. W przypadku bulw, najlepszą formą jest forma suszona, flora jelitowa lepiej na nią reaguje. Ziele topinamburu może być podawane w formie suszonej dla gatunków z problemami zębowymi. Dzięki dużej zawartości włókna, wspomagają one ścieranie.
UWAGA:
Topinambur jest rośliną bardzo charakterystyczną, nie do pomylenia z innymi gatunkami. W przypadku chęci samodzielnej uprawy należy mieć na uwadze silny wzrost rośliny. Raz posadzony, prawdopodobnie nie będzie możliwy do usunięcia z ogrodu w przypadku, gdy postanowimy o zaniechaniu jego dalszej uprawy. Zawsze pozostaną drobne fragmenty bulw, które szybko się rozrosną, tworząc kolejne rośliny. Zaleca się uprawiać bulwy w pojemnikach, które mogą być wkopane w ziemię i zapobiegną niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się rośliny. Z tego też powodu, słonecznik bulwiasty jest gatunkiem uznawanym za inwazyjny i postulowanym do objęcia monitoringiem przez Europejską i Śródziemnomorską Organizację Ochrony Roślin.
DUŻY WYBÓR TOPINAMBURU MOŻNA ZNALEŹĆ NA HIPCIU
