Koniczyna
Koniczyna łąkowa
(Trifolium pratense L.)
Charakterystyczna bylina osiągająca do 50 cm wysokości, posiadająca 3-listkowe, jajowate lub eliptyczne liście, często z jasnymi wzorami. Kwiaty typowe dla motylkowatych o jasnopurpurowych lub fioletowych płatkach, zebrane są w kuliste kwiatostany na szczytach łodyg. Występuje naturalnie w Europie, środkowej i zachodniej Azji a także w północnej Afryce. Obecnie naturalizowana w Australii i obu Amerykach. Preferuje stanowiska otwarte, słoneczne o żyznej i wilgotnej glebie, takie jak łąki, murawy, obrzeża lasów, okrajki a także dzikie sady i parki. Częsty chwast na trawnikach i polach.
Koniczyna nie odgrywała ważnej roli w wierzeniach i rytuałach. Dawniej chłopi wiązali wianki, które zabierali ze sobą na targ. Wierzyli, że wianek zapewniał pomyślność w handlu, a wiara ta przetrwała do dnia dzisiejszego w postaci czterolistnej koniczyny, która przynosi szczęście każdemu kto ją znajdzie. Bylina była uprawiana przez człowieka już co najmniej od XI wieku jako pasza dla zwierząt i środek medyczny, rzadkiej stosowana była w kuchni pomimo, że wszystkie jej części są jadalne. Prawdziwe właściwości koniczyny odkryto dopiero w XX wieku, kiedy wyodrębniono z ziela cały szereg izoflawonów (około 30) o działaniu fitoestrogonalnym. Izoflawony koniczyny posiadają strukturę podobną do budowy estrogenów, mogą dzięki temu przyłączać się do receptorów estrogenowych. Właściwości estrogenne roślin są wykorzystywane w przypadkach niedoboru estrogenów.
ZAWARTOŚĆ:
Najważniejszą częścią jest ziele koniczyny (Flos Trifolii), które posiada szereg cennych i dobroczynnych substancji m.in. liczne aminokwasy, witaminy, glikozydy izoflawinowe, garbniki, kwasy fenolowe, fitoestrogeny (estrogeny roślinne), a także witaminy z grupy B, kwas askorbinowy, olejki lotne (metylosalicylan) oraz liczne sole mineralne (kobalt 132-230 ug/kg, cynk 33-68 mg/kg, miedź 8-18 mg/kg, mangan 61-83 mg/kg, żelazo 198-263 mg/kg, potas, fosfor, wapń, magnez). Do najważniejszych substancji należą izoflawony, których występuje około 30, m.in. daidzyna, genisteina, glicyteina, teksazyna, biochanina i wiele innych. Charakterystyczna jest wysoka zawartość włókna, szczególnie w roślinach w okresie przekwitania i owocowania, a także białka (100-120 g/kg).
Kwiat koniczyny (Flos Trifolii), zawiera liczne garbniki, antocyjany a także niektóre witaminy i sole mineralne.
Koniczyna wykazuje szereg właściwości leczniczych oraz wspomagających:
- regeneruje i przyśpiesza gojenie się ran poprzez zwiększanie gęstości kolagenu w skórze
- łagodzi objawy łuszczycy i trądziku androgennego
- zawartość garbników i soli mineralnych wspomaga regulację układu trawiennego m.in. pobudza pracę wątroby, zaostrza apetyt i łagodzi zaparcia (właściwości przeczyszczające)
- stosowana jako środek moczopędny, wykrztuśny i przeciwkrotoczny
- najbardziej charakterystyczną cechą jest regulacja hormonalna. Koniczyna reguluje poziom estrogenów, łagodzi miesiączki i napięcia przedmiesiączkowe oraz chroni przed zbyt obfitymi krwawieniami menstruacyjnymi, wpływa korzystnie na przebieg menopauzy
- przejawia właściwości przeciwrakowe, w tym szczególnie chroni przed rakiem sutka
ZYWIENIE:
Koniczyna ze względu na walory smakowe jest chętnie jedzona przez wszystkie gryzonie i króliki zarówno w formie świeżej jak i suszonej. Ze względu na swoje właściwości zaleca się podawanie ograniczonych dawek, najlepiej w postaci suszonej. Glikozydy zawarte w roślinne wpływają negatywnie na pracę serca a także mięśnie przewodu pokarmowego i macicy, dodatkowo niebiałkowe związki azotowe w pewnym stopniu mogą zaburzać mikroflorę jelitową. Zaleca się stosować ziele jako uzupełnienie codziennej diety aniżeli do jednostronnego żywienia, w przeciwieństwie do innych ziół typu babka i mniszek. Najlepiej stosować koniczynę jako element w mieszance ziołowej z dużą domieszką siana. W przypadku podawania samej koniczyny należy ograniczyć się do 1-2 łyżek stołowych co kilka dni, w zależności od wielkości zwierzęcia.
Nie zaleca się podawania dużych ilości świeżej koniczyny, zwłaszcza zawilgoconej lub niewysuszonej. Zawarte w soku saponiny mają właściwości pieniące w kontakcie z wodą a tym samym mogą powodować wzdęcia w jelitach od nagromadzonej piany. Kwiat koniczyny wykazuje mniej szkodliwe właściwości ze względu na niski poziom saponin, białka czy glikozydów. Może być stosowany w żywieniu kwiatolubnych gatunków jak szynszyle i koszatniczki, w ilości 1-2 główek co kilka dni.
ZALECENIA:
Ze względu na zawartość aminokwasów i białek, zalecana jest dla zwierząt o zwiększonym zapotrzebowaniu na te składniki. Jednocześnie należy ograniczyć lub zrezygnować z podawania koniczyny w przypadku osobników mających problemy nefrologiczne, wątrobowe lub w przypadku samic ciężarnych i karmiących młode. Pomimo niewskazanych substancji, koniczyna jest dobrym źródłem białka, witamin i soli mineralnych. Przy odpowiednim dawkowaniu będzie wartościowym elementem diety zwierzęcia.
UWAGA:
Opis dotyczy koniczyny łąkowej, jednak w samej tylko Polsce występuje kilkanaście gatunków koniczyn, z czego wszystkie posiadają podobne właściwości, różnią się głównie proporcjami składników. Wśród gatunków uprawnych, stosowanych jako pasza dla zwierząt występuje m.in. koniczyna biała, koniczyna perska, koniczyna polna, koniczyna białoróżowa, koniczyna pannońska i koniczyna dwukłosowa.
Koniczynę można nabyć w Hipciu